آموزش تلرانس ابعادی و هندسی

آموزش تلرانس ابعادی و تلرانس هندسی یک از اصلی ترین مفاهیمی است که یک مهندس باید به آن آگاهی داشته باشد.

اندازه نامی: تمامی اندازه هایی که در نقشه های صنعتی بر روی قطعات نشان داده می شوند، اندازه نامی می گویند. 

اندازه نامی در تلرانس گذاری

هر چه اندازه قطعه ساخته شده به اندازه های نوشته شده در نقشه نزدیک تر باشد می گویند که قطعه دقیق است ولی تجربه صنعتی نشان داده است که ساخت یک فطعه دقیقا مطابق با نقشه امکان پذیر نمی باشد. پس راه حل چیست؟

مثلا اگر قطعه ای بر اساس نقشه بالا بسازیم و بعد از اندازه گیری، اندازه طول کلی 50.1 باشد می گوییم که 0.1 خطا داشته ایم. اگر 50.2 باشد می گوییم که 0.2 خطا داشته ایم. ولی چه مقدار خطا برای ما قابل قبول خواهد بود؟

تلرانس ابعادی و هندسی:

تعریف تلرانس(Tolerance): مقدار خطای مجاز در ساخت یک اندازه را تلرانس می گویند. 

تلرانس ابعادی: 

حال اگر این تلرانس مربوط به اندازه و ابعاد قطعه باشد به آن تلرانس ابعادی می گویند.

تلرانس هندسی:

اگر این تلرانس مربوط به شکل هندسی قطعه کار باشد به آن تلرانس هندسی می گویند.

حال در ادامه آموزش تلرانس ابعادی و هندسی به این موضوع می پردازیم که تلرانس ابعادی و هندسی بر اساس چه معیارهایی انتخاب می شوند. ابتدا تلرانس ابعادی را بررسی می کنیم.

قبل از بررسی آموزش تلرانس ابعادی باید با مفهوم اندازه های آزاد و وابسته آشنا شویم.

اندازه موثر یا وابسته:

اندازه موثر اندازه ای را می گویند که با اندازه ی دیگری در ارتباط خواهد بود. مثلا شکل زیر را که یک واشر است در نظر بگیرید. قطر داخلی واشر که 20 میلی متر است یک اندازه وابسته است. چون اندازه آن با پیچی که از داخل آن عبور می کند در ارتباط است.

اندازه آزاد یا غیروابسته:

اندازه آزاد به اندازه ای گفته می شود که با اندازه ی دیگری در ارتباط نباشد. مثل اندازه 30 میلی متر قطر خارجی واشر شکل بالا که با اندازه دیگری در ارتباط نیست.

جدول تلرانس ابعادیِ اندازه های آزاد یا غیروابسته:

برای تلرانس ابعادیِ اندازه های آزاد از جدول تلرانس آزاد ایزو 2768 استفاده می شود.

جدول تلرانس ابعادی آزاد 2768

در ستون اول جدول تلرانس ابعادی آزاد، اندازه ها بر حسب میلی متر نوشته شده است. از 3 میلی متر تا 4000 میلی متر. برای هر بازه ی ابعادی چهار نوع کیفیت بر اساس نوع کاربرد و صنایع مختلف مشخص شده است.